Dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu, çoculukta ortaya çıkan ve erişkin dönemde de devam eden bir bozukluktur. Dikkat eksikliği, hiperaktiv davranışlar ve tepkisel davranışlar en belirgin problemlerdir. Erkeklerde görülme sıklığı daha yüksektir. Toplumda görülme sıklığı yüzde 3 ila 5 civarındadır. Yetişkinlik döneminde, çocuklukta görülen belirtiler azalır ve bazı hallerde yok olur.
Gelişimşel koordinasyon bozukluğu ve dikkat eksikliği bozukluğu gibi eski bozuklukları da kapsar. Depresyon, tourett, OKB, otizm, disleksi gibi diğer tanılarla birlikte görülebilirler. Profesyonel yardım almayan bireylerde yüksek stres, düşük özgüven, alkol ve madde bağımlılığına meyil, suça eğilim vs gibi ekonomik ve sosyal riskler tespit edilmiştir.
DEHB tanısı ayrıntılı ve uzun bir teşhis süreci sonunda konmalıdır. Sorunlar tek bir alanda değil, kişinin farklı yaşam alanlarında da gözlenilebilmelidir. Tanı koymanın ilk amacı elbette kişinin daha anlaşılır ve kontrol edilebir bir yaşam kurması için kendi tepki ve davranışlarını idrak etmesidir. Daha düzenli ve planlı bir yaşam kurabilmesidir. Dikkat eksikliğinin baskın olduğu, hiperaktivitenin baskın olduğu, iksinin birlikte olduğu gibi veya yukarıda bahsedildiği gibi, gelişimsel koordinasyon bozukluğu ve dikkat eksikliği bozuklukları ile birlikte farklı kombinasyonlara tanılanabilir.
Dikkat eksikliği; öğrenme güçlükleri, unutkanlık, dikkatini toplayamama, çabuk sıkılma, çabuk vazgeçme, plan yapamama, kalem defter anahtarlarını vs kaybetme gibi günlük yaşamı etkileyen zorluklar olarak gözlenir.
Hiperaktivite; yerinde duramama, konuşurken veya bir iş yaparken daldan dala atlayıp yaptığını yarım bırakma, sırasını bekleyememe, çabuk sıkılma, başkalarının işine karışma gibi belirtilerle gözlenir.
Erken teşhis ve kombine tedaviler önemlidir. İlaç tedavisi, bireysel ve ailevi psikolojik destek terapi tedavileri, okul, işyeri yani günlük hayatta yapılacak uyum sağlamaya yönelik düzenlemeler, bireyin kullanabileceği destekleyici medikal aletler kullanılmalıdır.
Yapılacak uygulamalar bireyin yaşına ve çevresine uygun nitelikte olmalıdır. Plan ve öğrenim zorluklarını giderici programlar sunulmalıdır. Riskli davranış ve alışkanlıklar gözlendiğinde sorun büyümeden tedavi edilmelidir.
Beslenme düzenine dikkat edilmeli, alınan gıdaların içeriğine bakılmalıdır. Olumlu davranışlar ödüllendirilirken olumsuz davranışlar doğru yöntemlerle söndürülmelidirler. Planlama yapma, günlük şema hazırlama, stresi azaltma, olumsuz duygu ve düşüncelerinin farkına varma, öfke kontrolü ve güdü kontrol çalışmaları yapılmalıdır.
Uyku düzeni sağlama, sosyalleşme, kendisini riskli davranışlara zorlayacak şeylerden uzak durma ve onları kontrol edebilir hale gelebilmek hedeflenmelidir.
Bu alanda, bu yazımda kısaca değindiğim konular dışında elbette bir sürü, ayrıntıları ile ele alınacak, anlatılacak şeyler var. Cok kısa geçtiğim bu konular da başka bir kitabın, başka yazıların konusu olsun.
Sağlıcakla kalın..
Hasan Durna
https://www.kitapyurdu.com/yazar/hasan-durna/192235.html
http://www.kitapavrupa.com/yazar/hasan-durna/192235.html
